Tọa đàm đánh giá việc sắp xếp và phát triển các công ty nông, lâm nghiệp trong danh mục 256 doanh nghiệp mà Thủ tướng đã phê duyệt theo 4 hình thức: Tiếp tục duy trì, củng cố, phát triển công ty 100% vốn Nhà nước  ở vùng biên giới, khó khăn gắn với đảm bảo an ninh, quốc phòng; cổ phần hóa; thành lập công ty TNHH 2 thành viên trở lên nhằm gắn kết phát triển vùng nguyên liệu của công ty và của người dân trong vùng với phát triển công nghiệp chế biến và thị trường; giải thể các công ty nông, lâm nghiệp.
Thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ, cả nước đã có 160 công ty hoàn thành sắp xếp, chuyển sang hoạt động theo mô hình mới (chiếm 62,5%). Dự kiến năm nay có 69 công ty sẽ hoàn thành sắp xếp, chuyển sang hoạt động theo các mô hình mới.
Theo báo cáo của các địa phương, đến 30/6/2019, còn 27 công ty chưa thực hiện hiện sắp xếp, chiếm 10,54% tổng số công ty phải sắp xếp theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ.
Bước đầu đã có một số công ty phát triển được sản xuất và hiệu quả kinh doanh. Ví dụ, Tổng công ty Lâm nghiệp Việt Nam, trước khi sắp xếp có vốn chủ sở hữu là 2.306 tỷ đồng thì nay tăng 190% lên 4.387 tỷ đồng, lợi nhuận tăng từ 164 tỷ đồng lên 834 tỷ đồng.
Đặc biệt, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Yên Thế Bắc Giang đang mở ra hướng hoạt động hiệu quả khi chuyển thành công ty TNHH 2 thành viên với thành viên thứ 2 góp vốn triển khai nhà máy chế biến là một dự án độc lập.
Tuy nhiên, Thứ trưởng Thường trực Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn cho biết, mô hình nào cũng có lợi ích và hạn chế nhất định. Đơn cử khi sắp xếp, chuyển thành công ty cổ phần thì Nhà nước vẫn nắm giữ cổ phần chi phối, nên khó thu hút vốn đầu tư của tư nhân. Nếu Nhà nước không nắm giữ cổ phần chi phối thì khó thực hiện bảo vệ rừng và gắn kết hài hoà tổ chức sản xuất và ổn định hộ gia đình nhận khoán đất.
Không chỉ vậy, công ty thực hiện chuyển đổi ít vốn cũng khó thực hiện như ở Yên Bái. “Trong 4 công ty lâm nghiệp của tỉnh thì công ty có vốn cao nhất là 5,3 tỷ đồng, không đầu tư chế biến được. Đất rừng thì chỉ quản lý được 70%, còn lại vẫn giáp ranh, nên hay xảy ra tranh chấp. Giờ bán cổ phần cho cán bộ nhân viên theo quy định thì cũng còn hơn 1 tỷ vốn Nhà nước, cũng không mở rộng sản xuất kinh doanh được và cũng không kêu gọi được nhà đầu tư chiến lược được khi vốn Nhà nước dưới 51%”, Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái Đỗ Đức Duy bày tỏ khó khăn.
Đối với mô hình công ty TNHH 2 thành viên thì các địa phương cho biết chưa có hướng dẫn về lựa chọn đối tác, xác định giá trị tài sản, cam kết ràng buộc trách nhiệm cổ đông góp vốn... nên còn thiếu chặt chẽ.
Bên cạnh đó, còn nhiều khó khăn về đo đạc, bàn giao đất về địa phương, xử lý tài chính, tài sản trên đất, xử lý đất tranh chấp,… cũng đang cản trở việc chuyển đổi mô hình hoạt động và phát triển hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp.

Sắp xếp chỉ là bước đầu, nâng cao hiệu quả là quan trọng
Trao đổi tại tọa đàm, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, để hoàn thành sắp xếp, chuyển đổi các công ty nông, lâm nghiệp vào năm 2020 theo Nghị quyết của Bộ Chính trị và Chính phủ thì cần nghiên cứu thêm cả hình thức phá sản đối với các công ty chờ giải thể như đề nghị của một số địa phương.
“Tỷ lệ công ty giải thể thấp do tắc nghẽn các thủ tục và xử lý trách nhiệm tài chính thì cũng nên để cho phá sản theo thông lệ thị trường. Chúng ta cần đánh giá lại việc tại sao không cho các nông lâm trường phá sản. Nếu không phá sản mà chỉ giải thể, thì Nhà nước phải nghiên cứu cơ chế tài chính đặc thù để hỗ trợ hoặc sáp nhập vào các công ty nông lâm trường khác?”, Phó Thủ tướng đặt vấn đề.
Đối với cổ phần hoá, Phó Thủ tướng cho rằng cần tính toán rõ trường hợp nào Nhà nước phải nắm cổ phần chi phối, trường hợp nào bán hết cho thành phần kinh tế khác, trường hợp nào Nhà nước giữ quyền phủ quyết với tỷ lệ nắm giữ 36% cổ phần. Về việc này, Phó Thủ tướng cho rằng Chính phủ sẽ để thẩm quyền này cho địa phương, đơn vị quyết định để xử lý các vấn đề sau cổ phần hoá và đề nghị các địa phương cần có ý kiến cụ thể.
Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cũng đặt ra vấn đề nghiên cứu đối với các công ty nông, lâm nghiệp, nếu Nhà nước không giữ quyền chi phối thì pháp luật có nên cho phép thu hút nhà đầu tư chiến lược không?
Đối với việc hướng dẫn chuyển công ty nông, lâm nghiệp thành công ty TNHH 2 thành viên, Phó Thủ tướng cho biết, từ năm 2016, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ KH&ĐT dự thảo nghị định hướng dẫn của Chính phủ. Tuy nhiên đây là vấn đề phức tạp, các bộ, ngành và địa phương đang góp ý vào dự thảo này đối với các nội dung về điều kiện, hình thức chuyển đổi, nguyên tắc và quy trình chuyển đổi. Mục tiêu là sớm ban hành nghị định để các địa phương triển khai.
“Quá trình đổi mới, sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp thời gian qua là tích cực. Mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 cơ bản sắp xếp xong các công ty nông, lâm nghiệp. Tuy nhiên, việc sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp chỉ là giai đoạn đầu. Đổi mới, phát triển nông cao hiệu quả hoạt động của các công ty này mới là điều quan trọng”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.